Het is moeilijk om kwalificaties te vinden om dit jaar 2020 samen te vatten, zo ondersteboven gekeerd werd het door de pandemie Covid-19.
Deze gezondheidscrisis heeft ons geconfronteerd met verschillende belangrijke uitdagingen: de bescherming van de werknemers en de bewoners, de diepgaande reorganisatie van de opvang om de vermenging in de centra te beperken, de opening van honderden plaatsen in hotels, opgeëist door het Brussels Gewest.
Met als gevolg een stijging met 30% van de bezetting tussen 2019 en 2020, en een toename van het aantal gehuisveste daklozen van 792 naar 1.043 gemiddeld elke dag.
In het totaal kregen 5.965 daklozen – van wie 1.355 kinderen en 1.121 asielzoekers onderdak en begeleiding door Samusocial.
De pandemie Covid-19 heeft geleid tot een belangrijke aanpassing van onze werking en onze organisatie voor de opvang van de mensen die wij helpen. Al onze centra zijn overgegaan naar residentiële opvang 24/24 uur, een première in de geschiedenis van Samusocial. Een andere nieuwigheid van formaat: de opening van een specifiek centrum voor vrouwen dat opvang en begeleiding toelaat die onmiddellijk doeltreffend zijn gebleken. Van bij de opening verwijst dit centrum gemiddeld 16 vrouwen per maand naar oplossingen om hen van de straat weg te halen. Als men weet hoe moeilijk het is om dit kwetsbare en sterk verwaarloosde publiek te begeleiden, dan vormt de duurzaamheid van dit opvangprogramma ook na de gezondheidscrisis vandaag een prioritaire uitdaging voor Samusocial.
De analyse van de eerste gevolgen van de maatregelen tijdens de gezondheidscrisis versterkt de positie die wij al jaren verdedigen met betrekking tot de voorwaarden voor de opvang en noodhuisvesting in Brussel en elders. Deze crisis moet de springplank vormen voor een nieuw werkconcept voor noodopvang en integratie, binnen de hulpsector voorzien voor daklozen. Een concept dat moet toelaten menswaardige opvang te geven in een gezonde omgeving, zowel in termen van volksgezondheid als in termen van begeleiding van de personen in kwestie. Het is van kapitaal belang om niet terug te keren naar een opvangconcept waarbij kwantiteit het vaak haalde op kwaliteit.
Een van de eerste gevolgen van deze kwalitatieve sprong bij de opvang en omkadering is de sterk individuele begeleiding waardoor het aantal doorverwijzingen door onze begeleidingsteams quasi verdubbeld is. In 2020 konden 1.591 personen georiënteerd worden naar een oplossing om hen van de straat weg te halen, of een op de vier opgevangen personen, wat een toename is met 84% in vergelijking met 2019. We herinneren er nog eens aan; de mensen weghalen van de straat is het ultieme doel van alle acties van onze teams.
Dit weghalen van de straat is evenwel quasi onmogelijk geworden voor 60 tot 70 % van de in onze centra gehuisveste personen in 2020 omdat ze zich illegaal op het grondgebied bevinden. Slechts 30% van de opgevangen personen had in 2020 immers Belgische papieren, 12% had Europese papieren, onder hen Oost-Europeanen – meer bepaald Roma – die door het verlopen van hun statuut als toerist illegaal waren geworden.
Deze personen kunnen alleen van de straat weggehaald worden door een regularisatie die hen het recht geeft op legaal werk en sociale hulp met huisvesting op middellange en langere termijn.
We zeggen het vaak, wat wij “dakloosheid” noemen dekt heel veel individuele situaties. Op de straten van Brussel leven legale personen, illegalen, migranten op doorreis. Sinds 2012 beheert Samusocial een programma voor de opvang van asielzoekers onder het mandaat van het agentschap Fedasil. Deze opdracht is strategisch en een aanvulling van onze actie voor daklozen waarbij heel wat mensen worden opgevangen van wie het asielverzoek werd afgewezen. Zo hebben we in 2020 een tweede centrum geopend in Koekelberg, wat 250 plaatsen toevoegt aan de 350 plaatsen in Neder-Over-Heembeek.
Een andere markante realiteit in dit jaar 2020, bevestigd door de laatste regionale telling georganiseerd door Bruss’help: de stijging van het aantal kraakpanden waar onzichtbaar honderden mensen zonder vaste woonplaats leven, wat ons eraan herinnert dat de dakloosheid die we zien op straat slechts het zichtbare deel is van het maatschappelijke probleem van uitsluiting en armoede, dat immens groot is in onze hoofdstad. Deze realiteit herinnert ons met kracht aan de essentiële rol van onze mobiele hulpteams; hun functie als aanspreekpunt daar waar de personen in kwestie zich bevinden, een functie die het DNA vormt van de aanpak en de opdracht van Samusocial. De erkenning van hun centrale en transversale rol bij de hulp aan daklozen vormt een actuele uitdaging waarvoor wij ons ten volle inzetten.
De uitdagingen zijn taalrijk om te kunnen inspelen op behoeften die jaar na jaar gestaag groeien. Hiervoor zijn de samenwerkingen en synergieën die we ontwikkelen met onze partners – verenigingen, publiek of privé – van essentieel belang en moeten verder worden versterkt. We willen elk van hen bedanken voor hun inzet bij onze teams in deze missie van elke dag, elke minuut.