De belangrijkste eisen van de Brusselse daklozensector in de aanloop van de verkiezingen 2024

11/03/2024

De stijging van het aantal dak- en thuislozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de complexiteit van de problemen waarmee deze mensen worden geconfronteerd is alarmerend. Daarom hebben verenigingen uit de sector van de dak- en thuislozenzorg en hun federaties besloten om gezamenlijk te communiceren over de prioritaire maatregelen om dakloosheid en slechte huisvesting in Brussel te bestrijden.

Op 9 juni 2024 zullen cruciale verkiezingen plaatsvinden die onze politieke vertegenwoordigers voor de komende 5 jaar op regionaal, federaal en Europees niveau zullen verkiezen. Het is niet langer aanvaardbaar om dakloosheid alleen te beheren. Het is noodzakelijk om ambitieuze acties te ondernemen om deze meest extreme vorm van kwetsbaarheid te bestrijden. 

Om ervoor te zorgen dat onze beleidsmakers deze strijd als een prioriteit beschouwen en concrete en effectieve maatregelen nemen, hebben we jouw hulp nodig om deze boodschappen te verspreiden. Maak kennis met onze tien prioriteiten, deel ze op sociale media, bespreek ze met jullie omgeving en spreek jouw verkozen vertegenwoordigers aan!

Zonder papieren, zonder rechten, zonder thuis

Tegenwoordig is 70% van de daklozen in Brussel in de centra van Samusocial zonder papieren of zonder geldige verblijfsvergunning – met name ouderen, zieken, vrouwelijke slachtoffers van huiselijk/intrafamiliaal geweld die hun huizen moesten ontvluchten … Om de meest kwetsbare mensen te beschermen en de huidige operationele impasse te doorbreken, moeten overheden hun verantwoordelijkheid opnemen. De status quo is niet langer houdbaar, er bestaan oplossingen!

Onze dagelijkse werking herinnert ons voortdurend aan deze onontkoombare vaststelling: geen enkele maatregel kan ‘dakloosheid’ oplossen als we niet eerst humane en duurzame oplossingen vinden voor het probleem van mensen zonder papieren.

Met de steun van 22 verenigingen worden zeer concrete oplossingen voorgesteld om de zwakste mensen te beschermen en uit hun thuisloosheid te bevrijden. 

Ontdek onze aanbevelingen :  Zonder papieren, zonder rechten, zonder thuis

Huisvestingscrisis

Huisvesting is een grondrecht, maar is niet gegarandeerd. In Brussel zijn de cijfers alarmerend: 

• meer dan 52.000 mensen wachten op een sociale woning;
• de huurprijzen blijven stijgen (+ 3,3% in 2023), waarbij de meest precaire mensen tot 70% van hun budget aan wonen besteden;
• 40% van de Brusselse inwoners loopt het risico op precariteit en sociale uitsluiting;
• in 2022 waren 7.134 mensen dakloos en slecht gehuisvest.

De daklozensector roept op tot structurele maatregelen om elke Brusselse burger die dakloos of slecht gehuisvest is, een betaalbare woning te garanderen. 

Psychische nood en drugsgebruik 

Opeenvolgende crises hebben geleid tot meer psychische problemen en letsel door drugsgebruik.

Diensten voor daklozen worden geconfronteerd met een explosie van psychische en verslavingsproblemen, meestal zonder de middelen of expertise om ermee om te gaan.

Om dit probleem op te lossen, pleiten we voor een versterkte sector voor geestelijke gezondheid en eisen we een ambitieus overheidsbeleid om de risico’s van drugsgebruik te verminderen.

Moeilijke toegang tot sociale rechten

In België is toegang tot bepaalde sociale rechten zoals het ziekenfonds en het OCMW onafscheidelijk verbonden met het verkijgen van een woning.

Momenteel hebben honderden mensen geen toegang tot basisrechten omdat ze geen woning of een adres hebben.

De sociale sector vraagt al jaren om de rechten van mensen niet aan een adres te koppelen, om de status van samenwonende af te schaffen, om de toegang tot een referentieadres te vergemakkelijken en de fysieke dienstenloketten te behouden. Deze wijzigingen liggen binnen handbereik en we moeten ze dan ook realiseren.

Opvangcrisis

De federale regering heeft al maandenlang niet meer voldaan aan haar verplichting om asielzoekers in België onderdak te bieden.

Ondanks talrijke rechterlijke veroordelingen, zowel op Belgisch als op Europees niveau, weigerde de regering met de nodige kracht op te treden. Daardoor komen er in Brussel nog eens duizenden dakloze mensen bij. België moet opnieuw de wet respecteren en iedere asielzoeker onderdak verlenen.

Uit een instelling – terug op straat?

“Niemand mag uit een instelling (jeugdhulp, gevangenis, ziekenhuis, enz.) worden ontslagen zonder een huisvestingsaanbod.“

Dit voorstel maakt deel uit van een tekst die in 2021 door alle Europese landen in Lissabon is ondertekend. In België is hier niets aan gedaan: mensen verlaten de gevangenis zonder begeleiding, waardoor een aanzienlijk deel van hen dakloos wordt. Dit is ook het geval voor jeugdhulp, die grote moeite heeft om jongeren voldoende steun te verlenen zodra ze meerderjarig zijn geworden: 25% van ontheemde jongeren verlaten instellingen voor jeugdhulp. Het is niet aanvaardbaar dat het verlaten van een instelling onvermijdelijk de terugkeer naar een leven op straat betekent. 

Verschillende behoeften – één remedie?

Meer dan één op de tien thuisloze mensen is minderjarig, één op de vijf is een vrouw en één op de vijf is tussen de 18 en 25 jaar oud. Jongeren, vrouwen, mensen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld, LGBTQIA + mensen, enz.

De sector moet met passende oplossingen kunnen reageren op de specifieke geschiedenis en behoeften van elke persoon. Daartoe moet specialisatie en training van structuren ondersteund worden.

Verzadigde diensten 

Geconfronteerd met de alarmerende toename van het aantal daklozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, zijn de opvangstructuren verzadigd en worden veldteams steeds vaker gevraagd.

De 7.134 daklozen die tijdens de telling van 2022 door Bruss’help zijn geïdentificeerd, maskeren een verscheidenheid aan profielen die soms problemen cumuleren (geestelijke gezondheid, verslavingen, enz.).

Tegenwoordig vereist de opvang en ondersteuning van deze specifieke doelgroepen een versterking van de teams, met name door multidisciplinaire vaardigheden die niet voorzien zijn in het geldende rechtskader.

Overwerkt personeel 

Jaar na jaar wordt van de daklozensector meer geëist om de sluiting van loketten, de huizencrisis, de verzadiging van de diensten voor mentale en fysieke gezondheid te compenseren, enzovoort. De reputatie van het werk lijdt onder deze tsunami.

Er is tegenwoordig een tekort aan maatschappelijk werkers en de teams in onze sector worden met steeds zwaardere arbeidsomstandigheden geconfronteerd.

Om hoogwaardige psycho-medico-sociale bijstand te garanderen, moet het maatschappelijk werk worden opgewaardeerd door loonsverhogingen en een vermindering van de arbeidsbelasting.

Coördinatie van het werk

Het einde van dakloosheid en slechte huisvesting kan alleen worden bereikt door de oorzaken structureel aan te pakken en door alle hefbomen naar duurzame integratie te activeren.

Omdat de nodige competenties (huisvesting, sociale actie, migratie, gezondheid, enz.) over verschillende machtsniveaus (federaal, regionaal, gemeenschap …) verdeeld zijn, moet via coördinatie en overleg tussen locale acteurs en andere betrokkenen één concreet actieplan worden opgezet om dakloosheid te beëindigen.