Een nacht met ons mobiele team

07/02/2023

Januari 2023 in Brussel. De koude heeft de hoofdstad al een paar dagen in haar greep. Het is half acht ‘s avonds en op de Poincarélaan haasten voorbijgangers zich naar huis voor de nacht nog kouder wordt. Op de stoep voor onze noodopvang rookt een aantal mannen een sigaret. Vannacht kunnen ze met 270 terecht in het centrum voor de nacht.

Zeven verdiepingen hoger, in een kantoortje met uitzicht op het stadscentrum, maakt de mobiele nachtploeg zich klaar om de weg op te gaan. Tot in de vroege uurtjes gaan Geneviève, Edmond en Adnan op pad door de straten van Brussel om contact te leggen met de mensen die daar noodgedwongen de nacht doorbrengen. Hier heet dat “de maraude”. Nog voor ze de deur uit zijn, hebben de drie een tiental beschrijvingen van hulpbehoevende personen op zak, afkomstig van gewone burgers of partners uit de associatieve sector. Een aantal van de fiches is nauwkeurig en goed gedocumenteerd, andere vereisen enige speurzin van het team.

Zodra de lijst met meldingen volledig is, begeven Geneviève, Edmond en Adnan zich naar de kelder om het busje in te laden. Waterkokers stomen en thermosflessen worden gevuld. Verpleegster Geneviève sleept met een tas vol eerstehulpmateriaal. Edmond laadt de bestelwagen met grote dozen kleding van uiteenlopende aard, rechtstreeks afkomstig van giften van burgers die door de vzw Solidarité Grand Froid zijn ingezameld. Blikjes tonijn worden opgestapeld in de kofferbak die al aardig vol zit met waterflessen, hygiënekits en dekens.

De autoradio wordt met zorg afgestemd op de populairste muziekfrequentie en Adnan start de motor: de nacht kan beginnen.

Na een tiental minuten bereikt het busje van Samusocial de Hoogstraat op zoek naar een man die eerder op de dag is gezien. Ze vinden er niemand – het maraude-team neemt de volgende persoonsbeschrijving ter hand en beslist later die nacht terug te komen. Eenzelfde scenario speelt zich af op het Vrijheidsplein, zodat ons team ook daar met lege handen opnieuw vertrekt.

Maar een paar honderd meter verderop, vlak bij de Dansaertstraat, hebben Geneviève, Edmond en Adnan meer succes. Ze stuiten er op Viktor*, liggend op een geïmproviseerde matras bij de ingang van een appartementsgebouw. Zijn gezicht komt hen bekend voor. Viktor kwam jaren geleden uit Roemenië en werkte in de bouw tot hij ernstige problemen kreeg met zijn gezondheid. Omdat hij geen geldige papieren had, verloor hij met zijn werk ook zijn woning. “Het leven is prima, weet je.” “Maar niet zonder sociale bescherming,” mompelt hij. Ons team voorziet hem van flesjes water en blikken tonijn en neemt vervolgens de tijd om naar hem te luisteren. Viktor vertelt op zijn eigen rustige tempo. Er vallen lange stiltes tijdens het gesprek. Vanavond krijgt hij meer dan louter materiële hulp: hij krijgt ook tijd.

Na de ontmoeting met Viktor stappen onze collega’s van het mobiele team opnieuw het busje in om hun weg te vervolgen. In de buurt van het ziekenhuis van Elsene delen ze op een paar plaatsen handschoenen uit en uiteindelijk belanden ze op de Reyerslaan, waar een man achter de bomen langs de snelweg een onopvallend plekje heeft gevonden om te slapen. De dagmaraude maakte zich enkele uren eerder zorgen omdat ze hem niet hadden gevonden. Onze medewerkers geven de man een deken en polsen even naar zijn gezondheid. Bij de volgende halte aan de Louizalaan ontmoeten ze James, die hen enkele uren eerder zelf had opgebeld. “Een deken? Is dat alles vandaag?” monkelt hij. “Vorige keer hadden jullie geweldige schoenen bij voor me. Het is crisis zeker?”

Er ontspint zich een gesprek, maar de klok tikt ongenadig verder. Het is bijna één uur ‘s nachts en de laatste metrostations gaan hun deuren sluiten. Dat vraagt om een laatste ronde op zoek naar de mensen die daar de nacht willen doorbrengen.

Half één. De metrostations gaan sluiten en ons maraudeteam maakt een laatste ronde. In een erg tochtige hoek liggen vier mannen te slapen. Voor hen lijkt overnachten bij Samusocial geen optie: het gebruik van verdovende middelen is er verboden en hun toestand is al te ver gevorderd om nog op tijd in het centrum te geraken. Terwijl Geneviève een man aanhoort over de barre omstandigheden in de winter, gaat een jongeman het gesprek aan met Adnan: hij probeert af te kicken en wil graag werk vinden. Er worden adressen van uitzendbureaus op een papiertje neergekribbeld. Alvast een eerste stap in de goede richting.

Eén uur ‘s nachts. Ons mobiele team is net het laatste metrostation van de avond buitengestapt en hervat zijn speurtocht door de straten van de stad. Nu gaat het in één ruk door tot in de vroege uurtjes en in de loop van deze nacht zullen nog heel wat mannen en vrouwen hun pad kruisen. Zo lopen ze in de verkeersvrije zone van de binnenstad Nicolas tegen het lijf die al vijf jaar niet meer bij Samusocial heeft verbleven. Maar vanavond waren dieven aan het werk in het verblijf in Anderlecht waar hij normaal gezien slaapt. Ze zijn er met al zijn spullen vandoor. Geneviève, Edmond en Adnan maken een plekje voor hem vrij op de achterbank en brengen hem naar ons centrum voor alleenstaande mannen, waar gelukkig nog een bed beschikbaar is.

In 2021 registreerden de straatwerkers van Samusocial 10.627 ontmoetingen op straat: 10.627 momenten waarbij een luisterend oor geboden, voedsel verstrekt of verzorging verleend werd. “Bedankt voor het langskomen”, dat is de slotzin die onze teams doorgaans horen bij hun vertrek. Laat ons hopen dat de mannen en vrouwen die vanavond het pad van Geneviève, Edmond en Adnan kruisten minder bezwaard zullen inslapen. Zoals Jacques Brel al zei: « Et si c’est pas sûr, c’est quand même peut-être »…