Dakloze vrouwen: een specifieke kwetsbaarheid

30/12/2024

Vrouwen die op straat leven zijn vaak kwetsbaarder: ze krijgen te maken met seksueel geweld en er kleeft ook een stigma aan, precies omdat ze vrouw zijn. Manon, psychologe bij de mobiele hulpteams van Samusocial, legt uit waarom.

Veel van de dakloze vrouwen die de mobiele teams ontmoeten, melden dat ze het slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld, wat aangeeft hoe kwetsbaar ze zijn. Die fragiele situatie wordt nog verergerd door een diep schaamtegevoel dat hen ervan weerhoudt om hulp te vragen. Volgens Manon “versterkt dakloos zijn én vrouw zijn het stigma nog meer: ze vinden het moeilijker om uit te spreken wat ze nodig hebben of om hulp te zoeken, in een dagcentrum of bij een arts.” Het stereotype beeld van daklozen, dat vaak wordt geassocieerd met een man geplaagd door alcohol- of drugsproblemen, verbergt een veel complexere realiteit. “We vergeten vaak dat heel veel vrouwen, gezinnen en kinderen op straat belanden. Die sociale onzichtbaarheid maakt hun situatie nog erger.”

Vetrouwen winnen en hen begeleiden

Een vertrouwensrelatie met die vrouwen opbouwen, vereist heel veel geduld en inleving. Manon benadrukt het belang van die ingesteldheid: “Je moet de tijd nemen om een band op te bouwen, want hun wantrouwen, dat vaak het gevolg is van traumatische ervaringen, maakt het eerste contact moeilijk.” Dat wantrouwen wordt vooral versterkt door hun verleden, waarbij ze al te vaak te maken kregen met huiselijk geweld.

Aandachtig luisteren en begrip tonen zijn cruciaal, zodat de vrouwen zich durven openstellen en de hulp aanvaarden die ze nodig hebben. “Het is heel belangrijk om te tonen dat er niet wordt geoordeeld en om de begeleiding af te stemmen op hun specifieke noden.” Manon wijst er ook op dat het medische aspect een goed aanknopingspunt kan zijn om het over andere aspecten van hun situatie te hebben. “Soms lukt het om via die eerste vragen over gezondheid, het gesprek richting gevoelige onderwerpen te sturen, zoals waar ze slapen of hun veiligheid.” Die zachte, geleidelijke aanpak, die soms verschillende pogingen kan vergen om een vertrouwensband op te bouwen, is essentieel voor een effectieve zorg. Zodra die band er is, worden de vrouwen – afhankelijk van de beschikbare plaatsen – doorverwezen naar het Louizacentrum, een speciaal centrum waar uitsluitend vrouwen worden opgevangen en waar ze begeleiding krijgen zodat ze niet langer op straat moeten leven.

Menstratiearmoede en gebrek aan infrastructuur

Hoewel ze er zelf zelden over praten, is menstruatiearmoede zeker een andere realiteit waar deze vrouwen vaak mee worstelen. Zoals Manon vertelt: “Vrouwen vertellen zelden spontaan over die noodzaak, zeker bij een interventie op straat, maar het is echt belangrijk om te vragen of ze maandverband nodig hebben.” Het is wel iets makkelijker om dit onderwerp, waar nog vaak een taboe op rust, aan te kaarten omdat het team vooral uit vrouwen bestaat.

Tot slot vestigt Manon onze aandacht op een belangrijk werkpunt: “Menstruatiearmoede en hygiëne zorgen voor dagelijkse zorgen bij dakloze vrouwen, vooral in Brussel, waar het schrijnend gebrek aan openbare toiletten ze extreem kwetsbaar maakt. Terwijl mannen op elke hoek van de straat terechtkunnen in een urinoir, moeten vrouwen voortdurend op zoek naar een discrete oplossing, wat blijk geeft van grote ongelijkheid voor de meest elementaire behoeften. Maar dat is slechts een deel van het probleem. Want naast deze marginalisering lopen ze ook voortdurend het risico op seksueel geweld, waardoor ze in een situatie van permanente hyperwaakzaamheid verkeren”