‘De menstruatie op zich is niet het probleem, het systeem maakt haar problematisch.’

05/06/2025

Sonia is psycholoog binnen de mobiele hulpteams van Samusocial. Ze verstrekt eerstelijnszorg aan daklozen en brengt een onderwerp ter sprake dat nog te vaak wordt doodgezwegen: menstruatie. Het gaat weliswaar om een universele fysiologische realiteit, maar voor vrouwen in kansarmoede valt die extra zwaar.

Maandstonden – vaak ervaren als vies, beschamend bof gênant – blijven in onze samenleving een non-issue.  Terwijl de meeste vrouwen zich geen zorgen hoeven te maken, veroorzaken maandstonden bij dakloze vrouwen angst, aangezien ze geen aanspraak kunnen maken op beschermingsmiddelen, noch op privacy.

Die menstruatie-armoede heeft niet alleen te maken met een gebrek aan maandverband.  Ze draait ook om de nood aan schone toiletten, water, veilige plekken om je te verschonen en betrouwbare informatie over menstruele gezondheid. Voor dakloze vrouwen ligt dat allemaal vaak buiten bereik.

Die realiteit maakt het extra lastig voor vrouwen die zich vaak al uitgesloten voelen. Vrouwen zonder papieren, vrouwen met een migratieachtergrond of vrouwen die opgesloten zitten zijn extra kwetsbaar omdat ze de taal niet spreken, geen onderwijs volgden of een teruggetrokken bestaan leiden. Dat hun menstruele gezondheid niet optimaal is, laat zware sporen na in de lichamelijke en geestelijke gezondheid van dergelijke vrouwen.

Sommigen moeten af en toe om beschermende middelen vragen, wat ze als een vernedering ervaren. Anderen improviseren en brengen daarbij zowel hun gezondheid als hun waardigheid in het gedrang.  Het publieke taboe maakt het toch al uitgesproken gevoel van schaamte en uitsluiting alleen maar sterker.

Sonia herinnert ook aan de schaamte die transgender en non-binaire personen tijdens hun maandstonden voelen.  Door hun menstruatie-armoede komt de maatschappelijke afwijzing des te harder binnen.  ‘Wanneer menstruatie niet “past” bij het zichtbare gender, wordt het dubbel zo moeilijk om beschermende middelen te vragen. De blik van anderen, spot en agressie maken het extra moeilijk om sociale relaties uit te bouwen. Schaamte wordt dan een diep isolerende emotie.’

Dat gevoel steekt vaak al in de adolescentie de kop op. Sonia benadrukt het belang van voor iedereen toegankelijke voorlichting rond menstruatie, zeker voor de jongste generatie.  Je lichaam begrijpen is zó belangrijk. Wie het eigen lichaam niet begrijpt en in moeilijke omstandigheden leeft, kan door maandstonden getraumatiseerd raken.

Zonder beschermende middelen en een veilige plek om je te verschonen, ga je immers spijbelen, afspraken afzeggen en sociale interactie mijden.  Menstruatie-armoede werkt uitsluiting en marginalisatie in de hand.

En een gebrek aan onderwijs maakt het allemaal niet eenvoudiger: amper 40%* van de mensen werd formeel over menstruatie onderwezen. Taboes blijven bestaan, net als desinformatie. En zo wordt het isolement alleen nog groter.

Precies die realiteit, waaraan te veel mensen nog voorbijgaan, moet dringend bespreekbaar worden gemaakt.

*40% volgens Unicef België