Meerderjarig worden op straat: Step Forward zorgt voor begeleiding

21/10/2025

18 worden is een echte mijlpaal. Voor sommige jongeren staat die leeftijd voor vrijheid, onafhankelijkheid en voor het eerst je eigen keuzes maken in het leven. Voor anderen liggen de kaarten heel anders. Jongeren die getekend zijn door een leven op de dool, glijden op dat moment abrupt af naar isolement, een leven op straat of verslavingen.

Sommige jongeren hebben niet het geluk om in een stabiele omgeving op te groeien. Plaatsingen, familiale conflicten, dakloze ouders, breuken, geweld: van jongs af aan worden ze opgevangen door de jeugdzorg, via de jeugdhulpdienst SAJ (Service d’Aide à la Jeunesse) of de jeugdbeschermingsdienst SPJ (Service de Protection Judiciaire de la Jeunesse). Die structuren zorgen voor ondersteuning, bescherming en omkadering.

Maar dat valt allemaal weg op de dag dat ze 18 worden. De begeleiding stopt, de instellingen sluiten hun deuren en van de ene dag op de andere moeten ze het helemaal alleen zien te redden in de volwassen wereld.

Step Forward is het enige ‘Housing First’-programma in Brussel dat uitsluitend begeleiding geeft aan jongeren tussen 18 en 25 jaar die kampen met verslavings- en/of psychologische problemen. Opvoeder Antoine geeft een woordje uitleg over die delicate overgang naar meerderjarigheid: 

“Op hun achttiende gaan ze plots van alles naar niets. Daarvoor hielpen opvoeders hen met boodschappen doen, huiswerk, maaltijden, … En dan ineens is er niemand meer.”

Geen overgang naar meerderjarigheid

Op het moment dat ze meerderjarig worden, moeten de jongeren vertrekken uit de instelling waar ze geplaatst waren, zonder enige voorbereiding. Sommigen proberen terug te keren naar hun ouders, in gezinnen die vaak kwetsbaar of conflictueus zijn. Anderen zwerven van zetel naar zetel, belanden in noodopvangcentra of worden dakloos. 

Sommigen krijgen dan misschien wel financiële steun, zoals een uitkering van het OCMW, maar dat is op zich niet genoeg. Als niemand hen dat aanleert, kunnen ze niet zomaar op zichzelf autonoom worden.

“Soms krijgen ze ineens €1.300 op hun rekening, terwijl ze nooit hebben geleerd om een budget te beheren. Dat bedrag kan snel opgaan aan gameconsoles, kleding en andere zaken, waardoor ze hun huur niet meer kunnen betalen.”

En dat kan zware gevolgen hebben: schulden, verbroken huurovereenkomsten, een terugkeer naar de straat… Velen ervaren de ene mislukking na de andere, zelfs als ze niet eens de middelen hadden om te slagen.

De stille spiraal

Tussen 18 en 20 jaar bevinden de jongeren zich in een ‘tussenfase’: ze zijn niet langer beschermd als minderjarige, maar zijn ook nog niet klaar om als een zelfstandige volwassene te kunnen functioneren. Sommigen willen een opleiding volgen, studeren of een job vinden. Maar doordat ze geen referentie hebben, geïsoleerd leven en een kwetsbare mentale gezondheid hebben, is elke stap moeilijk.

“Ze willen écht vooruit. Maar alles is te zwaar. En wat gebeurt er dan? Als je je verloren voelt, blijf je thuis, isoleer je jezelf en doe je niets…”, legt Antoine uit.

Daar komt ook nog een structureel probleem bij: toegankelijke huisvesting voor jongeren in precaire omstandigheden is moeilijk te vinden. Zonder stabiele huisvesting is het heel moeilijk om je leven weer op te bouwen.

Step Forward: een springplank op weg naar een nieuw leven

Het ‘Step Forward’-programma werd tien jaar geleden opgericht door Samusocial en het OCMW van Brussel. Het idee erachter is dat jongeren aan een woning helpen een doeltreffende manier is om de oorzaken van dakloosheid aan te pakken. Door hen toegang te bieden tot een veilige, betaalbare woning en een hechte begeleiding, kunnen jongeren een gezonde overgang maken naar het volwassen leven

In 2024 werden 43 jongeren begeleid door Step Forward en kregen 11 jongeren toegang tot een woning.

“We krijgen jongeren binnen via de maraudes, de opvangcentra van Samusocial, het OCMW, onze partners en andere instanties. Vervolgens wordt hun aanvraag onderzocht door een selectiecomité en als hun situatie voldoet aan de criteria van het project, proberen we hen een woning toe te wijzen.”

Maar huisvesting is hier geen controlemiddel, noch een beloning voor goed gedrag. Het is het startpunt om hun leven opnieuw op te bouwen. En dat verandert alles.

“We forceren niets. Als ze gebruiken maar niet willen stoppen, sturen we hen niet weg. We blijven er voor hen zijn, leggen hen uit wat de gevaren zijn en helpen hen een oplossing te vinden. Wat telt is dat ze hun eigen tempo kunnen bepalen.”

Eens ze zich hebben geïnstalleerd in hun woning, worden ze ondersteund door een multidisciplinair team: opvoeders, psychologen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, enz. Samen begeleiden ze de jongeren, die vaak wantrouwig staan tegenover instellingen, in hun dagelijkse administratieve, medische en emotionele behoeften. Het doel is dat we hen helpen om stap voor stap weer vaste grond onder de voeten te krijgen.

“We beginnen met de essentie: zich settelen, de woning inrichten, de koelkast vullen en hun domiciliëring regelen. Het belangrijkste is dat ze een dak boven hun hoofd hebben en weten waar ze ‘s nachts zullen slapen. Dat ze een plek hebben waar ze kunnen uitblazen en zich veilig voelen. Pas dan kunnen we beginnen nadenken over hun project.”

Op weg naar autonomie

De begeleiding duurt vaak meerdere jaren, gemiddeld drie jaar. Zolang duurt het om op een duurzame manier uit een situatie van bestaansonzekerheid te geraken. Sommigen gaan terug naar school, anderen vinden werk, weer anderen herstellen de relatie met hun familie of zorgen beter voor hun mentale gezondheid.

De woning staat steeds op hun naam. Dat versterkt hun verantwoordelijkheidsgevoel en voorkomt dat ze plots hervallen.

Maar er blijven uitdagingen. Het grootste obstakel blijft het tekort aan betaalbare woningen. Zonder een duurzame oplossing lopen jongeren het risico om te hervallen in bestaansonzekerheid: ze komen terug op straat terecht, stoppen met school of raken geïsoleerd. Om het project levensvatbaar te houden blijft het essentieel om continu samenwerkingen met huisvestingbeheerders (zoals sociale verhuurkantoren, …) te ontwikkelen.  “Zolang ze jong zijn, kunnen we hen nog helpen om zich ergens bij aan te sluiten. Maar zonder onderdak valt al de rest in duigen.” — Antoine

Tien jaar na de oprichting blijft Step Forward zich met dezelfde overtuiging inzetten voor haar missie: elke jongere een reële kans bieden om zijn leven weer op te bouwen en een eigen toekomst te creëren.