De dood bij Samusocial – Aude, coördinatrice van het Step Forward programma.

10/12/2023

Aude coördineert het ‘Step Forward’ programma van Samusocial, een Housing First project dat jongeren tussen de 18 en 25 jaar met verslavings- en/of psychologische of psychiatrische problemen herhuisvest. Sinds de start van het programma in 2015 hebben Aude en haar teams drie sterfgevallen meegemaakt. “Het publiek dat we begeleiden, kampt met een heleboel problemen tegelijk“, legt Aude uit. “Soms vertellen ze ons dat het enige wat ze willen, doodgaan is. Ze slagen er niet in om hun weg te vinden”.

De eerste woonde al vier jaar in een woning toen hij overleed. Hij leed aan het foetale alcoholsyndroom en stierf aan een te hoge dosis medicatie. De tweede leed ook aan een ernstige verslaving en stierf aan een overdosis. Nicolas, de derde, koos ervoor om thuis een einde aan zijn leven te maken door een grote hoeveelheid geneesmiddelen in te nemen. Zoals hij vaak zei, wilde hij “zich aansluiten bij de engelen”.

Dit zijn trieste en aangrijpende sterfgevallen waardoor we duidelijk beseffen dat het Step Forward project een gedurfde gok is, een echte uitdaging: jongeren weer in een eigen woning krijgen die totaal vervreemd zijn van alles wat te maken heeft met een thuis, zeker psychologische stabiliteit, is bijzonder delicaat. Nicolas overleefde zijn verhuizing naar een woning niet. “Iemand die op straat leeft, moet kost wat het kost overeind blijven,”, legt Aude uit. “Sommige jongeren slagen erin om op straat te overleven en storten in zodra ze intrekken in een woning, ongetwijfeld omdat ze niet langer gedreven zijn om bijvoorbeeld een slaapplaats te zoeken. Het is die gedrevenheid die ze op de been houdt. Het is een weerstand die plots wegvalt als ze eenmaal onderdak hebben”. Volgens diezelfde logica is het niet ongewoon dat de Step Forward-teams jongeren op straat begeleiden die probleemloos al hun afspraken nakomen en zodra ze een woning hebben, veel minder discipline aan de dag blijken te leggen. Uiteindelijk lijkt een terugkeer naar de straat zich op te dringen, wellicht tot een volgende kans om naar een woning kunnen. “Het is een vicieuze cirkel, maar deze mensen maken hooguit 5% van het project uit”, aldus Aude.

Voor de begeleiding van de jongeren telt het team een psycholoog in zijn rangen en wordt samengewerkt met diensten voor geestelijke gezondheidszorg en psychiaters. “Maar onze psycholoog stelt zich niet onmiddellijk als zodanig aan de jongeren voor, want voor hen zijn psychiaters in zekere zin een institutioneel antwoord van een maatschappij die ze slecht behandeld heeft”, voegt Aude nog toe. “Onze psycholoog neemt de jongeren op sleeptouw, loopt met ze door de stad en neemt de tijd om een echte band te smeden”. Maar zelfs de meest intense psychologische ondersteuning kan vruchteloos blijken als de betrokkene niet meewil.

“Kunnen we echt ingaan tegen de doodswens van iemand?”, vraagt Aude zich af. “Het is onze taak om aanwezig te zijn, om zo dicht mogelijk bij de noden van de jongere te komen zodat deze zich kan ontplooien door zijn eigen mogelijkheden centraal te stellen in het wederopbouwproject. Soms draait dat uit op een mislukking. Maar we blijven alles in het werk stellen om daartoe te komen.”

In 2022 telde het Collectief Straatdoden 79 sterfgevallen in Brussel van mensen die dakloos waren of die ooit in hun leven op straat hadden geleefd. Uit de laatste cijfers van het Collectief blijkt dat de gemiddelde leeftijd waarop daklozen overlijden 49,8 jaar is. De gemiddelde levensverwachting in Brussel is 81,6 jaar.

Lees hier de getuigenis van Rafaël, coördinateur van de mobiele hulpteams
Lees hier de getuigenis van Céline, psycho-medisch-sociaal referent