FEDASIL – De opdracht Samusocial voor het onthaal en doorverwijzing van asielzoekers

08/09/2017

Samusocial staat vooral bekend om zijn werking met daklozen… Maar dat is verre van de enige opdracht van de organisatie.  Want Samusocial heeft ook een mandaat van het federaal agentschap Fedasil* om de Federale Overheid bij te staan in haar opdracht voor het onthaal en de doorverwijzing van de vele migranten die asiel aanvragen in België. Ga met ons mee en maak kennis met het lange en moeilijke traject van een asielzoeker, van Neder-over-Heembeek naar Toussaint ! Ontdek het leven in onze centra !

Om te beginnen werpen we alvast een blik achteruit.

2008 : een grote toevloed aan asielzoekers komt in België aan. Daar ontstaat de eerste samenwerking tussen Samusocial en Fedasil. De jaren daarop worden in de verschillende opvangcentra van Samusocial voor hen plaatsen opengesteld en opnieuw gesloten op het ritme van de migrantengolven. In 2010 brengt een nieuwe golf van mensen afkomstig uit Afghanistan de Belgische Staat ertoe een intensiever beroep te doen op Samusocial.

Datzelfde jaar opent een nieuw centrum dat volledig voor asielzoekers is bestemd : het centrum « Fritz Toussaint » in Elsene, waar tot 250 personen terechtkunnen. Er wordt een veertigtal medewerkers aangeworven om de bewoners de rechten te kunnen waarborgen waarin de Onthaalwet voorziet : maatschappelijk assistenten, opvoeders, verpleegkundigen, artsen, technici, projectleiders, coördinatoren voor de centra… en dit onder de leiding van Marina Delhumeau, die bij Samusocial verantwoordelijk is voor het mandaat van Fedasil.

Samusocial, twee centra in dienst van de bewoners

Het « Toussaintcentrum » van Samusocial heeft als doel materiële bijstand te bieden (onderdak, maaltijden, maatschappelijke ondersteuning, …) aan de asielzoekers die door Fedasil worden aangewezen. Maar in 2015 komt er een keerpunt. De massale bezetting van het Maximiliaanpark roept vragen op : hoever staat Brussel met zijn opvangcapaciteit voor asielzoekers ?  Om aan deze kritieke humanitaire toestand te verhelpen, worden de banden tussen Samusocial en Fedasil aangehaald.

• In november 2015 krijgt Samusocial een nieuw mandaat om 400 plaatsen beschikbaar te stellen voor asielzoekers (van wie 100 NBM). In de maand juli 2016 wordt het mandaat aangepast : het centrum heeft voortaan 250 « transitplaatsen » in beheer in Neder-Over-Heembeek.  Dit is het enige transitcentrum in België ! Maar welke band bestaat er tussen het centrum van NOH en het Toussaintcentrum ? Hoe verloopt het administratief parcours voor een asielzoeker ? ! Hierlangs ! (lien mini article « Van NOH naar Elsene, het parcours van een asielzoeker » )

• Samen met het « Klein Kasteeltje », het centrum van het Rode Kruis in Jette, het Centrum van Fedasil in Woluwe, het centrum voor Niet Begeleide Minderjarige Vreemdelingen (NBM) van NOH en het centrum van Samusocial in NOH maakt het Fritz Toussaintcentrum deel ut van het netwerk van Fedasil-centra in Brussel. De opvolging van de asielprocedure van de bewoners is hier gemakkelijker omdat alle partners en actoren van de asielzoekersprocedure… eveneens in Brussel zijn gevestigd (Dienst Vreemdelingenzaken, het CGVS, de Geschillenraad voor Vreemdelingen, Fedasil…). Deze nabijheid tot de partners is niet de enige meerwaarde die het centrum van Samusocial biedt :

De asielzoekers vormen een multicultureel publiek dat door … multiculturele medewerkers wordt opgevangen. Meer nog, een aantal medewerkers is zelf nog asielzoeker geweest en zij weten dus beter dan wie ook welke psychologische moeilijkheden gepaard gaan met dit parcours…

Het agentschap Fedasil staat volledig in voor de financiering van het centrum, dat een kader biedt en voorziet in een strikt, vooraf vastgelegd dienstenaanbod zoals ieder ander opvangcentrum : naast onderdak vinden de asielzoekers er maatschappelijke, juridische en medische bijstand. In het centrum gelden de regels van FEDASIL, onder meer doorheen het huishoudelijk reglement.  « Wij werken graag met Fedasil, en ik denk dat we gerust mogen zeggen dat ook zij graag met ons samenwerken, » verteld Marina.
Maar wat zijn nu precies de grote pijlers in de samenwerking met Fedasil ?
« Fedasil bepaalt welke mensen toekomen bij Samusocial (lees zeker ook «Van transit tot onthaal : parcours va een asielzoeker»). Ze bellen ons op om onze aandacht te vestigen op mensen die kampen met een specifiek medisch probleem. Blijkt dat probleem te ernstig, dan verzorgen wij de doorstroming van de betrokkene naar het ziekenhuis of naar een aangepaste structuur. Ze wijzen ons ook op zware situaties van mensen die ze ons toesturen. Voor de anderen wachten we op de toewijzingen per e-mail en sinds kort ook via Match-it, een specifieke informaticatoepassing die door FEDASIL is opgezet. En we ontmoeten elkaar ook regelmatig zodat ze ons hun nieuwe instructies kunnen meegeven en wij feedback kunnen geven over de toestand op ons terrein. » « Dankzij onze jarenlange samenwerking weten we wat we kunnen doen om situaties te verbeteren. We hebben ondertussen een echte vertrouwensrelatie opgebouwd. In het oog van de mediastorm die Samusocial onlangs zwaar heeft getroffen, was daar plots een heel menselijk signaal : collega’s van Fedasil belden ons op om te vragen hoe het ging en ze waren bijzonder bezorgd om de impact van de hele toestand op onze medewerkers. »

Het leven zoals het is in het centrum « Toussaint »

Hoe ziet het dagelijks leven er eigenlijk uit in het Toussaintcentrum ?

Zodra de asielaanvrager aankomt, krijgt deze een maatschappelijk assistent toegewezen als « referent », die onmiddellijk een onthaalgesprek opzet met de nieuwe bewoner. Daarbij wordt ook het huishoudelijk reglement toegelicht (en indien nodig vertaald in de taal van de bewoner. Ondertussen bestaat het reglement al in zeven talen. Is de taal van de persoon hier niet bij, dan doet Samusocial een beroep op SeTIS)**. Vervolgens wordt met de betrokkene een persoonlijk dossier geopend : dit heeft een maatschappelijk hoofdstuk, waarin de vordering van het administratief dossier wordt opgevolgd, en een gemeenschapsluik, dat melding maakt van eventuele gedragsproblemen van de persoon in het centrum en de sancties die daaraan verbonden kunnen zijn.*** De bewoner ondergaat tevens een medisch onderzoek. Dit is niet verplicht maar wordt wel sterk aangeraden om de medische behoeften van de betrokkene te kunnen bepalen. Heeft deze bijvoorbeeld nood aan behandeling ? Als een behoefte aan psychologische opvolging blijkt, werkt Samusocial hiervoor samen met de vzw’s Ulysse en Exil.

De bewoner wordt naar zijn kamer begeleid en ontvangt een onthaalkit met producten voor lichaamsverzorging maar ook een deken, een bord voor de maaltijden en een hangslot voor zijn veiligheidskastje.

Het leven in het centrum ondergaat niet enkel het ritme van het sociaal dossier van elke bewoner (met opeenvolgende afspraken bij de Dienst Vreemdelingenzaken, bij het CGVS e.d.) maar eveneens van de activiteiten die er worden georganiseerd. Dankzij de waardevolle steun van de BNP Paribas Foundation (sinds vorig jaar en verlengd met twee jaar) verzorgen vandaag drie opvoeders drie verschillende soorten activiteiten :

Het luik « Integratie » biedt ondersteuning bij het zoeken naar werk en stelt daartoe computers ter beschikking ; ook krijgen de asielzoekers hulp bij het samenstellen van een CV en een motivatiebrief.

Het luik « Vrouwen » zorgt voor ludieke activiteiten en sport (Yoga, Pilates, pottenbakken…) om onder vrouwen rust te vinden.

En ten slotte het luik « Animaties » met een bijzonder breed sport- en cultuuraanbod : theater, film, zwemmen, voetbal, uitsapjes naar zee en naar festivals, kunsttherapie. Elke mandagochtend worden voor de komende week de activiteiten aangekondigd waarvoor de bewoners zich kunnen inschrijven.

Naast de activiteiten buiten het centrum hebben de bewoners in het gebouw ook een fitnesszaal ter beschikking.

« De sociale band tussen de bewoners ontstaat vooral via de activiteiten die worden georganiseerd, en dan in de eerste plaats dankzij het door BNP gefinancierd pedagogisch project », benadrukt Marina.

De relatie tussen de medewerkers van Samusocial en de bewoners van de centra NOH en Toussaint verschilt sterk van de relatie die ontstaat met het publiek van de overige centra van Samusocial, die zich richten op daklozen.
« Ons publiek wil zo snel mogelijk weg uit hun precaire situatie als asielzoeker, wat niet noodzakelijk geldt voor een dakloze », verduidelijkt Simon, de coördinator van het centrum. « Wij geloven erin en wij willen ze zoveel als mogelijk helpen. Het is duidelijk dat deze mensen echt gekozen hebben om hier te zijn, het is de toestand in hun thuisland die hen hiertoe dwingt. Het is niet onze bedoeling om ze in een keurslijf te persen, we hebben begrip voor hun eisen. Wij kunnen begrijpen dat ze genoeg hebben van het eten dat we hen voorzetten. We proberen ons in te leven in hun situatie. Maar we proberen ook duidelijk te maken dat we alles zullen doen wat in onze mars ligt. We zijn altijd bereid om meer te doen. We hebben onlangs trouwens een workshop « keukens van de wereld » opgezet. Dat is een groot succes. We blijven mensen, en we zijn aandachtig voor onze bewoners. Het is niet de bedoeling om onze cultuur op te dringen, we willen ook leren van hen ».

Het staat vast dat de menselijkheid groot is in de centra van Samusocial met een mandaat van Fedasil.
Het bewijs : « Iedereen weent als ze toekomen, maar ze gaan ook allemaal huilend opnieuw de deur uit, vertelt Simon.  « Soms zijn het tranen van geluk, als iemand zijn toestand geregulariseerd ziet. Dat stemt ons ook bijzonder blij, en dan bouwen we een feestje om samen het goede nieuws te vieren. Maar vaak zijn het ook tranen van verdriet omdat ze wegmoeten uit het centrum en de medewerkers en de andere bewoners, met wie ze lief en leed hebben gedeeld, moeten achterlaten. » 

Wenst u meer te weten over het leven zoals het is in het Toussaintcentrum ? Hier vindt u het hele interview met Simon !

*Fedasil : Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers

** SeTIS is een sociale vertaal- en tolkdienst

*** Deze sancties worden opgelegd door Fedasil. Simon Dujardin, de coördinator van het centrum legt uit: « Je mag niet te emotioneel betrokken raken bij de bewoners. En dat is moeilijk want er ontstaat hoe dan ook een band. » Sancties worden opgelegd in verhouding tot de ernst van het “vergrijp”. « Ze kunnen erin bestaan dat de betrokkene tijdelijk niet meer mag deelnemen aan gemeenschapswerk (waarvoor de asielzoekers een vergoeding krijgen) of dat hun zakgeld wordt ingehouden. De zwaarste sanctie is de uitsluiting uit het hele Fedasil netwerk gedurende 30 dagen, aldus Simon. Na die periode moet de betrokkene zich opnieuw gaan aanmelden bij de dispatching van Fedasil. »